نمک خوراکی یکی از مصارف روزانه در مواد غذایی اکثر مردم جهان است. در مدرسه تحقیق درباره نمک خوراکی در چهارم ابتدایی یکی از تکالیف است نمک خوراکی چگونه تهیه میشود کلاس چهارم، علوم هفتم و یا سایر قسمت های کتاب درسی ممکن است به این موضوع اشاره شود. اگر به دنبال تحقیق در مورد تهیه نمک خوراکی هستید، ادامه مطلب را بخوانید.
نمک خوراکی چیست؟
نمک خوراکی را چگونه تهیه میکنند؟ نَمَک ماده‌ای معدنی است که عمدتاً از سدیم و کلر ساخته شده، و از مهم‌ترین املاحی است که در خوراک روزانه انسان‌ها به کار می‌رود. به نمک خوراکی در شیمی سدیم کلرید نیز می‌گویند. نمک خوراکی به شکل معدنی در ته‌نشین‌ها و رسوب‌ها همچنین چین‌خوردگی‌ها وجود دارد که به شکل سنگ نمک استخراج میشود. همچنین در آب دریا‌ها به مقدار فراوان موجود است که قابل برداشت نیز هست.
سدیم به دلیل نقشی که به عنوان الکترولیت و محلول اسمزی دارد، یک ماده مغذی ضروری برای سلامت بدن انسان محسوب میشود. از طرفی مصرف بی‌رویه نمک در بزرگسالان و کودکان می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، از قبیل فشار خون بالا را افزایش دهد. به همین دلیل بسیاری از متخصصان و سازمان‌های بهداشت توصیه میکنند، مردم مصرف نمک را کاهش دهند. سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند بزرگسالان روزانه کمتر از ۲۰۰۰ میلی‌گرم سدیم مصرف کنند که معادل ۵ گرم نمک در روز است.
نمک خوراکی چگونه تهیه میشود کوتاه
دو منبع شناخته شده برای تهیه نمک وجود دارد: سنگ نمک و آب شور. نمک خوراکی به زبان ساده به ۲ صورت تولید میشود که یکی فرآیند تبدیل سنگ نمک به نمک خوراکی است و دیگری فرآیند تبدیل آب نمک به نمک خوراکی است.
قبل از احداث کارخانه‌های تصفیه‌ی نمک، نمک خوراکی در کارگاه‌های سنتی تولید میشد که به سنگ نمک استخراج شده از معدن، پس از آسیاب شدن و سرند کردن، یُد اضافه گشته و در کیسه‌های نایلونی زرد رنگ روانه‌ی بازار مصرف میشد. این نوع نمک، به علت آنکه هیچ گونه عمل تصفیه‌ای روی آن انجام نمی‌گیرد، غیر استاندارد است و برای سلامتی ضرر دارد.
نمک صنعتی را پس از استخراج از معدن و انتقال به کارخانه نمک به صورت کلوخ در آب جوش حل میکنند سپس بخار آب که در آن نمک هم موجود است را از بین لوله‌های آب سرد عبور می‌دهند تا بسرعت سرد شده و بلور‌های خالص نمک تصفیه شده با خلوص ۹۹/۲ درصد تشکیل گردد و سپس به سانتریفیوژ انتقال داده میشود تا کاملا خشک شده و در دستگاه ید زن پس از یددار شدن بسته بندی شود.
نمک خوراکی با چه روشی از آب دریا تهیه میشود علوم چهارم
نمک خوراکی به حالت طبیعی و حالت کارخانه‌ای تولید می شود.
حالت طبیعی: یکی از آن‌ها نمک معمولی است، زمانی که آب دریا در چاله‌های کم عمق قرار می‌گیرد، آب در اثر نور خورشید تبخیر میشود و به آرامی به بخار آب تبدیل میشود. در عرض چند روز، آب کاملاً تبخیر میشود و نمک‌های جامد را پشت سر می‌گذارد. سپس نمک معمولی از این مخلوط نمک‌ها با خالص سازی بیشتر به دست می‌آید.
آب دریا با غلظت بالایی از نمک در استخر‌های کم عمق بزرگ محصور شده است. سپس اجازه داده میشود بایستد و در آنجا مستقر شود. آب دریا در اثر گرمای خورشید تبخیر میشود و نمک جامد باقی می‌ماند. نمک باقی مانده جمع آوری و تصفیه میشود تا نمک خالص به دست آید.
حالت کارخانه‌ای: همانطور که گفتیم نمک یکی از اجزای اصلی آب دریا و اقیانوس است. از برهمکنش یون‌های سدیم و کلر در آب تشکیل میشود. آب دریا دارای مقادیر زیادی نمک محلول در آن‌ها است. این نمک به طور گسترده در مواد غذایی و مصارف دیگر استفاده میشود.
در منابعی که نمک وجود دارد، با حفر کردن چاه، آب را هم در آن می‌ریزند و همین باعث حل شدن نمک میشود و از طریق فرایند تبخیر، آن را از چاه خارج میکنند و برای تصفیه به کارخانه‌ها منتقل میکنند. نمک خوراکی که در تهیه انواع غذا‌ها در منزل از آن استفاده می‌کنید، با همین شیوه استخراج میشود، که به آن استخراج محلول می‌گویند.
به طور کلی نمک خوراکی چگونه تهیه میشود؟
نمک خوراکی از سدیم و کلر تشکیل شده و علاوه بر این‌ها به طور طبیعی ید هم دارد که در کارخانه‌ها و هنگام تصفیه نمک به آن اضافه میکنند. در واقع از آنجا که کمبود عنصر ید در رژیم غذایی انسان موجب بیماری‌های گوناگون مانند گواتر میشود، معمولاً به نمک خوراکی تصفیه شده، پتاسیم یدات نیز اضافه میکنند تا مصرف‌کنندگان مقدار لازم روزانه را دریافت کنند. این محصول نمک یددار نامیده میشود.
دو روش رایج تولید نمک
روش اول: فرآیند تبدیل سنگ نمک به نمک خوراکی
پس از کشف معادن سنگ نمک طی حفاری های صورت گرفته، مراحل تبدیل آن به نمک خوراکی آغاز می شود که به طور خلاصه عبارتست از:
- ایجاد چندین حفره در منطقه به وسیله مته‌های مخصوص و بهره‌برداری از نمونه‌های سنگ نمک به منظور مشخص کردن میزان ارزش و سودآوری معدن کشف شده
- استخراج سنگ نمک و خرد کردن آن‌ها با دستگاههای مخصوص طی چندین مرحله
- حل کردن نمک در آب و انجام فرآیند‌های بیشتر بر روی آن به منظور تهیه نمکی با خلوص بیشتر
- عبور دادن نمک فرآوری شده از توری های سیمی
- بسته‌بندی نمک خوراکی بدست آمده و توزیع آن برای مصارف خانگی و آشپزی
روش دوم: استخراج نمک از آب شور
در پاسخ سوال نمک خوراکی چگونه تهیه میشود؟ می گوییم، ساده‌ترین روش برای تهیه نمک خوراکی با استفاده از آب شور، روش تبخیر است. اما تصور اینکه آب اقیانوسها را بتوان تبخیر کرد مشکل به نظر می رسد و عملی شدن آن تنها در مناطق گرم و خشک و به کمک آفتاب میسر به نظر می رسد. اما راه حل ساده‌ای وجود دارد: انتقال آب شور به حوضهایی تا در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار گیرند. ادامه پروسه تبدیل آب شور به نمک خوراکی شامل موارد زیر است:
- نشست ناخالصیهای آب شور در کف حوضها
- پمپاژ آب شور به کمک جریان گرانشی به حوضی دیگر به منظور جدا کردن ناخالصی‌هایی همچون خاک و ماسه که در آن حل نشده‌اند.
- انتقال مجدد آب شور به حوضی دیگر تا ناخالص های دیگر آن مانند سولفات کلسیم بواسطه تبخیر و نشست نمک، از آن جدا گردد.
- تکرار روند قبلی برای جداکردن ناخالصیهای حل شدنی
- بیرون آوردن نمک از حوض و شستشوی آن با آب نمکی که غلظت بیشتری از نمک را دارد.
- جداسازی نمک و شستشوی آن این بار با آب تمیز
- انبار کردن نمک بدست آمده به مدت دو تا سه ماه در شکل توده‌های بزرگ به منظور آبکشی کامل آن
- بسته‌بندی نمک خوراکی بدست آمده و توزیع آن
تصفیه نمک خوراکی
برای تهیه نمک خوراکی بعد از اینکه نمک از معادنی مانند اعماق دریا و زمین استخراج شد، باید تصفیه شود. مراحل تصفیه نمک به صورت زیر است:
- یکی از مراحل تصفیه نمک خرد کردن و آسیاب سنگ نمک است و بعد از آسیاب، آن را با آب خالص حل میکنند.
- اقدام دوم تصفیه نمک، برای رسوب شدن منیزیم و کلسیم موجود در آن است که برای این کار، مواد شیمیایی به آن اضافه میکنند، تا مواد نامحلول از آن خارج شود.
- همچنین برای تهیه نمک خوراکی، ذرات بسیار ریز از ۳۰میکرون، حذف یا جدا میشود که این کار با عبور محلول آب نمک از داخل فیلتر‌های شنی انجام میشود.
- بعد در مرحله بعدی باید عمل تصفیه انجام شود و بلور‌های نمک تولید شده، توسط سانتریفیوژ از مواد ناخالص جدا و شستشو داده شوند، همچنین عنصر ید به نمک حاصل شده، اضافه شود؛ و در مرحله آخر عمل خشک شدن بلور‌های نمک در هوای گرم انجام میشود و بعد به سیلو‌های مخصوص نگهداری نمک انتقال داده میشود و به وسیله دستگاههای اتوماتیک مرحله بسته‌بندی نمک صورت می‌پذیرد.
در گذشته که نمک های کارخانه ای نبود سنگ نمک ها به همان شکل خریداری میشدند و در خانه در آب حل میشد و بعد از تبخیر به ذرات نمک تبدیل میشد. این پروسه علاوه بر زمانگیر بودن احتمال ناخالصی و ترکیبات خطرناک را برای بدن را افزایش میداد.
چرا به نمک ید می زنند؟
نمک یددار چیست؟ ید یک ماده حیاتی برای زندگی انسان است که به صورت عمده در خاک یافت میشود. البته خاک بسیاری از مناطق جهان حاوی مقادیر کافی از این ماده مغذی ضروری نیست و لذا محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دامی این مناطق دچار کمبود ید هستند. بدین ترتیب رژیم غذایی انسان‌ها که به این منابع وابسته است نیز به مقدار کافی ید نخواهد داشت. گواتر حداقل اختلالی است که در اثر کمبود ید بوجود می‌آید فرد مبتلا به گواتر به سرعت خسته میشود و فعالیت کمتری نسبت به افراد طبیعی دارد.
در دوران بارداری در صورتی که جنین به مقدار کافی ید دریافت نکند مغز در حال رشد او قادر به ایجاد شبکه‌ای متراکم از ارتباطات سلول‌های مغزی نخواهد بود و توانایی ذهنی او قربانی حفظ حیات میشود.
به همین دلیل اختلالات ناشی از کمبود ید به عنوان مهم‌ترین عامل قابل پیشگیری معلولیت‌های ذهنی در جهان شناخته شده است. یددار کردن نمک‌های مصرفی به عنوان بهترین روش ید رسانی در بسیاری از کشور‌های جهان به کار رفته است.
البته لازم به ذکر است زیاده روی در مصرف هر چیزی ضرر دارد و ید و نمک هم اینگونه اند./ح
