ایران و گرجستان، علاوه بر ظرفیت‌هایی که برای گسترش روابط اقتصادی و سیاسی دارند، از پشتوانۀ فرهنگی و سابقۀ اعتماد تاریخی به یکدیگر نیز برخوردار هستند.
کد خبر: ۴۱۱۶۱۲
تاریخ انتشار: ۰۲ ارديبهشت ۱۳۹۶ - ۰۹:۳۰22 April 2017
به گزارش تابناک : 'سلمان خورشید' وزیر خارجۀ پیشین هند، در نقل قولی معروف، گفته است: «بخش عمده‌ای از روابط بین‌الملل و سیاست خارجی به شرایط تاریخی، و بخش عمده‌ای نیز به احساس و برداشت مردم بستگی دارد.» این سخن، کاملا درست است. در روابط میان کشورها، نمونه‌های فراوانی داریم که حتی دو کشور رقیب، تنها به دلیل احساس اعتماد که میان ملت‌هایشان وجود دارد، به شریکان اقتصادی و سیاسی یکدیگر تبدیل شده‌اند. روابط ویژه آلمان و فرانسه از این دسته است. موارد بسیاری نیز وجود دارد که روابط تاریخی میان ملت‌ها، سبب شده است که دو کشور با وجود تفاوت‌های ساختاری، جغرافیایی و ژئوپلتیکی، همچنان متحدان یکدیگر باشند. روابط انگلیس و آمریکا را می‌توان نمونه‌ای برجسته در این زمینه دانست. مناسباتِ ایران و اغلب کشورهای قفقاز و آسیای میانه، از این مزیت برخوردار است که هم پشتوانه تاریخی دارد و هم بر مبنای اعتماد و دوستی میان ملت‌ها استوار است. 'جواد ظریف' وزیر امور خارجه ایران، هفته پیش به گرجستان رفت و 'گئورگی کویرکاشویلی' نخست‌وزیر گرجستان نیز قرار است امروز برای رایزنی و امضای برخی توافق‌نامه‌های اقتصادی و سیاسی میان دو کشور، به تهران بیاید. گرجستان افزون بر اهمیتی که به عنوان شریک اقتصادی و گردشگریِ ایران دارد، یکی از دروازه‌های بالقوه به سوی اروپا است؛ یعنی می‌تواند به انحصار در مسیر ترانزیت ایران و اروپا پایان دهد. با گشایشِ راه‌های ترانزیتی میان 'ایران-جمهوری آذربایجان-گرجستان' و 'ایران-ارمنستان-گرجستان' بنادر گرجستان در دریای سیاه نیز به عنوان گلوگاه‌های ترانزیتِ کالا شکوفا خواهند شد. همین راه‌ها با تکمیل زیرساخت‌های ترابری در ایران، به خلیج فارس و دریای عمان خواهند پیوست. از سوی دیگر، گرجی‌ها تقریبا همه گاز مورد نیاز خود را از جمهوری آذربایجان وارد می‌کنند و روسیه نیز هر سال مقدار اندکی گاز به عنوان حق ترانزیت به تفلیس می‌دهد. قرارداد گاز در مقابل ترانزیت، امسال پایان می‌یابد و مسکو از این پس بابت حق 'ترانزیت کالا به ارمنستان'، به تفلیس تنها پول خواهد پرداخت. بدین ترتیب، ایران می‌تواند وزنه‌ای برای تنوع در بازار صدور گاز به گرجستان تلقی شود. ایران و گرجستان، افزون بر مشارکت برای ترانزیت کالا و تامین انرژی، به منظور همکاری در زمینه‌های کشاورزی، صنایع مالی و بانکی، زیرساخت و تبادل دانش و فن‌آوری نیز در حال رایزنی هستند. همه این ظرفیت‌ها با توجه به اعتماد تاریخی دو ملت ایران و گرجستان به یکدیگر، از بخت بالایی برای به ثمر نشستن برخوردار است.
** سابقه اعتماد در تاریخ معاصر ایران از نخستین کشورهایی بود که استقلال گرجستان از اتحاد شوروی را به رسمیت شناخت. مناسبات رسمی دیپلماتیک میان تهران و تفلیس نیز در 15 مه 1992، یعنی کمتر از 5 ماه از زمان استقلال گرجستان آغاز شد. سال 2006، زمانی که روسیه خطوط لوله گاز خود را به روی گرجستان بست، ایران نیاز گرجی‌ها را به گاز تامین کرد. این رفتار دوستانه، قطعا در یاد سیاستمدارانِ گرجی خواهد ماند. سپس سال 2008 و در جریان حمله نظامی روسیه به گرجستان، ایران با آنکه مناسبات نزدیکی با مسکو داشت، ضمن پرهیز از جانبداری، رسما اعلام کرد که از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورها حمایت می‌کند و خواستار احترام به هنجارها و توافق‌های بین‌المللی است. همچنین ایران بر خلاف سیاستِ مسکو، از به رسمیت شناختنِ مناطق جدایی‌طلب گرجستان خودداری کرد. سفر بدون روادید برای اتباع ایران که پس از موفقیتِ برجام احیا شد نیز قطعا به نزدیکی دو ملت کمک خواهد کرد. تنها در سال 2016 میلادی، 147 هزار گردشگر ایرانی بدون نیاز به روادید به گرجستان سفر کردند که این رقم نسبت به سال پیش از آن، حدود 6 برابر رشد نشان می‌دهد.
** پشتوانه فرهنگی نخستین موردی که شاید از گرجستان در حافظه تاریخی ایرانیان به یادگار مانده باشد، نام‌های خانوادگی مانند گرجی، میکلانی، توازهی، باتوانی، لاچینانی و... است که از رابطه‌ای دیرینه میان دو ملت حکایت دارد. اما پدیده جالب‌تری که شاید برخی ندانند، این است که بسیاری از نام‌های رایج در گرجستان نیز ریشه ایرانی دارند. گرجیان پس از ترجمه رستم‌نامه (شاهنامه) به زبان گرجی در قرن 12 میلادی چنان به این اثر دل باختند که بسیاری از نام‌های شاهنامه در طول تاریخ وارد فرهنگ گرجی شد. همین امروز هم شهروندان گرجستان، نام‌هایی مانند رُستُمی (رستم)، زورابی (سهراب)، گُدِرزی (گودرز)، گیوی (گیو)، تماز (طهماسپ)، نوداری (نوذر)، کِتِوان (کتایون) و... را روی فرزندان خود می‌گذارند. 'دکتر الکساندر چولوخادزه' رئیس بخش شرق‌شناسی در دانشگاه گرجستان، اواخر آذرماه 1395 در نشستی علمی که در تهران برگزار شد، درباره 'روابط ایران و گرجستان در دوره هخامنشی بر مبنای یافته‌های باستان‌شناسی' سخنرانی کرد و شرح داد که در این دوره، گرجستان بخشی از ایران بوده است. شاید جالب‌ترین واکنش به سخنرانی چولوخادزه را از 'یوسب چاخواشویلی' سفیر گرجستان در ایران، شاهد بودیم. سفیر گرجستان که به زبان فارسی نیز مسلط است در حالی که به‌شدت تحت تاثیر سخنان چولوخادزه قرار گرفته بود، خطاب به حاضران در کنفرانس گفت: 'همیشه از این موضوع که چرا مورخان یونانی، از گرجستان به عنوان یکی از ساتراپ‌ها (ایالت‌های تابع) هخامنشی نام نبرده‌اند دلگیر بودم. امروز فهمیدم دلیلش این بوده که گرجستان در واقع بخشی از ایران بوده است و از این موضوع، خوشحالم.' این میزان از پشتوانۀ فرهنگی و تاریخی میان کشورها طبعا زمینه را برای گسترش روابط سیاسی و اقتصادی نیز فراهم می‌کند. سفر نخست‌وزیر گرجستان به ایران، فرصتی است تا تهران و تفلیس در این مسیر گام‌های عملی بردارند.