به گزارش روزنامه جهان صنعت: مذاکرات صلح آستانه با محوریت سه کشور ایران، ترکیه و روسیه در حالی پایان یافت که با حواشی مختلفی همراه بود؛ همان‌طور که قبل از شروع نیز با چالش بسیاری از جمله دعوت آمریکا به این نشست و عدم حضور جدی این کشور همراه شد. با اینکه پیش از این اخباری مبنی بر پیشرفت در مذاکرات آستانه منتشر شده بود اما هم هیات اعزامی مخالفان سوریه و هم دولت این کشور از روند مذاکرات چندان راضی نبودند. مخالفان گفته بودند که پیش‌نویس بیانیه پایانی مذاکرات آستانه را امضا نخواهند کرد و مخالفان و معارضان دولت سوریه نیز تمایل چندانی برای برقراری صلح با شرایط موردنظر از خود نشان ندادند و اعلام کردند حاضر به امضای بیانیه مشترک نیستند و به همین علت دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل اعلام کرده بود که ممکن است این نشست تمدید شود. آنچه مخالفان، حاضر به امضای آن نشدند پیش‌نویسی بود که شرکت‌کنندگان در نشست آستانه در آن به حفظ تمامیت ارضی سوریه براساس قطعنامه‌های سازمان ملل و نیز ادامه مذاکرات سیاسی میان مخالفان و دولت سوریه برمبنای قطعنامه شورای امنیت تاکید دارند. در این بیانیه هرگونه حل‌وفصل نظامی بحران سوریه منسوخ اعلام شده و آمده است که درگیری‌ها در سوریه باید براساس قطعنامه سازمان ملل و مصوبه‌های حاصل از نشست‌های کشورهای حامی سوریه، پایان یابد و راه برای امدادرسانی به مردم جنگ‌زده این کشور هموار شود. در این قطعنامه همچنین به ادامه مذاکرات سیاسی برای دستیابی به مکانیسمی جهت انتقال قدرت براساس قطعنامه‌های شورای امنیت اشاره شده است که می‌تواند به درگیری‌های سوریه پایان دهد، البته گفته شده ایران نیز با این بخش مخالفت کرده و خواهان تغییراتی در آن شده است. تهیه‌کنندگان پیش‌نویس بیانیه پایانی نشست آستانه همچنین با توافق بر سر آتش‌بس در تمامی خاک سوریه با ایجاد یک هیات ناظر برای نظارت بر اجرای صحیح این آتش‌بس نیز به توافق رسیده‌اند.
آتش‌بس در سوریه شامل مناطق تحت کنترل گروه‌های تروریستی شناخته شده یعنی داعش و النصره نخواهد شد. این پیش‌نویس همچنین خواستار ایجاد یک ساز‌وکار سه‌جانبه برای نظارت و تضمین اجرای کامل آتش‌بس و دعوت به آغاز مذاکرات براساس قطعنامه شورای امنیت و حمایت از تمایل معارضان مسلح برای شرکت در دور بعدی مذاکرات ژنو شده است. براساس این پیش‌نویس، کشورهای ذی‌ربط بر سر جداسازی دو گروه تروریستی داعش و النصره از سایر گروه‌های دیگر به توافق رسیده‌اند. در این میان منابع روسی اعلام کردند در بیانیه نهایی مذاکرات آستانه از معارضان سوری درخواست شده که فاصله خود را با جبهه النصره حفظ کرده و از ارتباط با این گروه بپرهیزند. همچنین گفته می‌شود نمایندگان هیات معارضان و دولت سوریه برای نخستین بار به طور مستقیم با یکدیگر رودررو شدند.
البته گفت‌وگوی مستقیم میان آنها بسیار کوتاه بوده و بلافاصله به مذاکرات غیرمستقیم با وساطت نماینده سازمان ملل تبدیل شده است. یکی از نکات جالب توجه از میان گزارش‌های مربوط به روز نخست مذاکرات، درخواست عجیب نماینده معارضان بود.
محمد علوش، رییس هیات مذاکراتی معارضان که خود عضو گروه تروریستی جیش‌الاسلام است در سخنرانی خود در افتتاحیه مذاکرات درخواست کرد که گروه‌های حامی دولت سوریه از جمله حزب‌الله لبنان نیز در زمره گروه‌های تروریستی طبقه‌بندی شوند. نماینده دولت سوریه، اظهارات علوش را تحریک‌آمیز و گستاخانه خواند.
از جمله دیگر نکات مهم، تداوم بدبینی دولت سوریه به نقش و ماهیت بازیگری ترکیه درخصوص بحران سوریه بود. در همین راستا، علی حیدر، وزیر آشتی ملی سوریه گفت، هرچند ترکیه به عنوان یکی از حامیان و برنامه‌ریزان مذاکرات آستانه ظاهر شده با توجه به حمایتی که از معارضان می‌کند، هنوز راه درازی تا اثبات نیات خود در پیش دارد. وی همچنین گفت: فتح حلب و دیگر پیروزهای میدانی ارتش سوریه، راه را برای دستیابی به آشتی ملی هموار کرد.
در چارچوب مذاکرات آستانه به نظر می‌رسید که نقش استفان دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه صرفا انتقال دیدگاه‌های طرفین به یکدیگر محدود شده است. وی همچنین ضمن درخواست از دوطرف درگیری برای توافق بر سر ساز‌وکارهای برقراری آتش‌بس گفت: در صورت موفقیت این روند، می‌توان انتظار برگزاری مذاکرات مستقیم میان دولت و معارضان را در ژنو در ماه آینده داشت. به هر ترتیب، آن گونه که از گزارش‌ها و موضع‌گیری‌ها مشخص است، مذاکرات آستانه در حرکت به سوی مهم‌ترین هدف تعیین شده خود، یعنی توافق بر سر تحکیم آتش‌بس در مراحل اولیه چندان موفق نبوده است اما نماینده سارمان ملل و کشورهای ایران و ترکیه و روسیه ضمن تلاش برای به ثمر رساندن این مذاکرات پیشنهاد تمندید مذاکرات را مطرح کردند که در نهایت آن هم به نتیجه نرسید و یحیی العریدی به‌عنوان سخنگوی گروه‌های مسلح شرکت‌کننده در مذاکرات آستانه از موافقت نکردن با بیانیه نهایی نشست سوری در پایتخت قزاقستان خبر داد. وی به خبرنگاران در آستانه گفت که بیانیه را امضا نمی‌کنیم و ایران و روسیه همراه ترکیه این سند را منتشر می‌کنند. العریدی اعلام کرد: ما شک و تردید خود را درباره موفقیت این مذاکرات اعلام کرده‌ایم.
بعد از این اظهارنظر یک مقام سوری نیز گفت: هیات نمایندگی دولت سوریه بیانیه را امضا نمی‌کند. سند را سه کشور ضامن آتش‌بس و مذاکرات تنظیم و سپس به شرکت‌کنندگان در مذاکرات ارائه می‌دهند. در نتیجه توافقی بین طرفین سوری انجام نگرفت و ایران، روسیه و ترکیه به‌عنوان سه کشور پیشنهاددهنده برقراری آتش‌بس در سوریه و مذاکرات سوری آستانه برنامه تشکیل کمیسیون نظارت بر اجرای پیمان ترک مخاصمه در این کشور را مورد توافق قرار دادند.
ایران، روسیه و ترکیه در چهارمین نشست مشترک سه‌جانبه در حاشیه مذاکرات آستانه، ساختارهای لازم برای نظارت بر آتش‌بس و پایان درگیری در سوریه را بررسی کردند. براساس برنامه اعلام شده، قرار است سه کشور به عنوان ضامن توافقنامه ٢٩ دسامبر که در مسکو با حضور محمدجواد ظریف، سرگئی لاوروف و احمد چاووش اوغلو وزیران خارجه ایران، روسیه و ترکیه تایید شد، کمیسیونی برای نظارت بر آتش‌بس سوریه تشکیل دهند و در نهایت استفان دی میستورا نماینده دبیرکل سازمان ملل عصر دیروز و در پایان مذاکرات عمومی، بیانیه مشترک اجلاس را که به تایید و تصویب ایران، روسیه و ترکیه می‌رسد، قرائت کرد. نشست آستانه با هدف شکستن بن بست از سرگیری مذاکرات صلح سوری در ژنو برنامه‌ریزی شده که از هفت ماه پیش با کارشکنی گروه‌های مسلح تحت الحمایه گروه کشورهای ضدسوری از جمله عربستان سعودی متوقف شده است. لازم به ذکر است که طبق اعلام وزارت خارجه روسیه نشست آستانه مقدمه‌ای برای از سرگیری مذاکرات متوقف شده صلح در ژنو است که بیست بهمن با نظارت سازمان ملل متحد در ژنو آغاز خواهد شد و چه‌بسا تلاش‌های روسیه برای دعوت از آمریکا به‌عنوان عضو ناظر در این نشست برای تحکیم پایه‌های منافع خود در آتش‌بس احتمالی با پشتیبانی آمریکا باشد. آنچه تاکنون اتفاق افتاده است تحلیل‌هایی را به دست می‌دهد که می‌تواند حاکی از دور زدن ایران توسط روسیه باشد چراکه روسیه و آمریکا دوکشوری هستند که مقتضیات بین‌المللی برای آنها ارجحیت بیشتری نسبت به مقتضیات منطقه‌ای دارد.
از این رو ایران باید با احتیاط با روسیه کارکند. اکنون شرایط موجود بیانگر این موضوع است که پوتین از هر امکانی استفاده می‌کند تا با دولت جدید آمریکا و ترامپ وارد فضای همکاری شود، طوری که چراغ سبزهای ترامپ هم خوشایند پوتین باشد. چراغ سبزهای ترامپ در قبال مساله کریمه و بی‌اعتنایی به ناتو و حتی اتحادیه اروپایی نشان داد که در سطح کلان می‌تواند پیوندهایی را میان آمریکا و روسیه ایجاد کند اما واقعیت این است که مجموعه تحولات سوریه در نهایت به همان‌گونه‌ای پیش خواهد رفت که ایران آن را بنیان گذاشته است.
در واقع راهبردهای ممکن در ارتباط با بحران سوریه دو راهبرد است که یکی شامل راهبرد مبتنی برثبات است که ابتدا ثبات و آتش‌بس و پس از آن اصلاحات سیاسی و انتخابات را در نظر دارد و راهبرد دوم اصلاحات سیاسی و تغییر رژیم را مقدم بر ثبات و آتش‌بس می‌داند. اما ایران با حضور مستشاری و قوی خود راهبرد اول را راهبری کرد و پس از پیوستن روسیه و دیگر کشورها این راهبرد قوی‌تر شد.
راهبرد دوم را آمریکایی‌ها، متحدان‌شان و اروپایی‌ها دنبال می‌کردند. به رهبری آمریکا 40 کشور جهان ائتلاف علیه داعش را شکل دادند که این ائتلاف برخلاف نامش علیه سوریه و نه علیه داعش موضع‌گیری کرد. در نهایت شرایط به‌گونه‌ای دیگر رقم خورد و کشورهای مخالف بشار اسد از حدود ۶۰ کشور به چهار یا پنج کشور کاهش یافتند و این به این معنی است که شاهد خواهیم بود در حوزه میدانی برنده این مذاکرات و معادلات در سوریه، ایران و راهبرد ایرانی است که توانستند در حوزه میدانی شرایطی را شکل دهند که ابتدا ثبات و آتش‌بس در سوریه شکل گیرد و سپس اصلاحات و انتخابات شود. بر این اساس ایران توانست راهبرد خود را بر سایر کشورها دیکته کند. دیپلماسی شکل‌گرفته ایران نیز در راستای همین راهبرد است.
اکنون برخلاف آنچه رسانه‌های غربی مطرح می‌کنند مسیر تحولات به سمتی است که ایرانی‌ها می‌خواهند و اگر زمانی مسیر تحولات خلاف نظر ایران پیش رود این ایران خواهد بود که در حوزه‌های مختلف چه دیپلماسی و چه میدانی تغییراتی خواهد داد.